نشانه شناسی و نقد فیلم
شپوءل عباسی
http://ir.voanews.com/content/article/1495524.html
سینما، همچون ابزاری فراگیر، به مثابه مفهوم و ادله هایی است که خالق اثر سینمایی، با آن مخاطبانش را به چالش فکری و روحی می کشاند .
تحلیل سینما، به جهت گستردگی اش، همچون یکی از واجبات موضوعی در حوزه‌های مختلف علوم انسانی است. از ابتدای هنر سینما، سالیانی، تنها روش تحلیل این هنر، نگاه زیبایی شناسانه به فیلم بوده است. اما امروزه روش تجزیه و تحلیل رنگ دیگری به خود گرفته است.
تغییر جهت از نگاه مطلق زیبایی شناختی به نگاه‌های تحلیلی به صورت تلفیق و ترکیب، مانند نشانه شناسی و تحلیل روایی، نتیجه کنکاش متفکران شاخه های مختلف علوم انسانی از جمله، محققان حوزه جامعه شناسی، منقدان حوزه ادبیات، مردم شناسان و ... است.
امروزه کمتر منتقد فیلمی پیدا می شود که فیلمی را تک بعدی به نقد بکشاند،بلکه ترکیب و تلفیق تکنیکی جدید در نقد فیلم هاست، به طور مثال نقد تکنیک فنی فیلم بدون در نظر گرفتن ادبیات فیلم یا تحلیل حوزه جغرافیایی ساخت فیلم از نگاه مردم شناسانه یا فرهنگی، امری محال به نظر می رسد.
بهترین پاسخ به این سوال که، مهمترین روشهای تلفیقی-ترکیبی نقد یک فیلم سینمایی کدام است؟بدون شک و بدون وقفه، روش نشانه شناسی.
نشانه شناسی یکی از تیتر های مهم در هنر سینما،به شمار می رود. هیچ فیلمساز،منتقد،دانشجوی سینما وتئاتر و در یک کلام تمام کسانی که به گونه ای در این حوزه مشغول فعالیتند، را نمی شود یافت که با این موضوع درگیر نبوده باشند.
تعداد مقالات و کتب بیشماری در اینباره به چاپ رسیده است ،اما باز هم تحقیق و کنکاش در این حوزه ادامه دارد.
پدر علم نشانه شناسی، جامعه شناس سوئیسی " فردیناند سوسور" است که معتقد است،علم نشانه شناسی دریافت جزئیات زندگی است که ریشه در کلام دارد.کلام به معنای عام زبان و یا گونه خاص در برقراری ارتباط که همه در قالب علم زبان شناسی نهفته است. " سوسور" راه را برای محققان حوزه نشانه شناسی هموار کرده و گزینه های کلی و تاثیر گذاری را همچون ابزار کاری در اختیارشان قرار داده است.
اما نشانه را چگونه باید درک کرد و مفهوم نشانه شناسی چیست؟ ساختار کلی ارتباطات اجتماعی، چه طبیعی و یا چه قراردادی و نوع کنش و واکنش اجتماعی که بشود با آن عنصری را به جای دیگری تعریف کرد.
برخی از نشانه ها،به دلیل شباهت با موضوع ،برخی به جهت در هم تنیدگی معنا بین نشانه و موضوع و برخی نشانه های دیگر نیز،بسته به نوع جوامع مختلف و قرارداد های اجتماعی بصورت کارکرد سمبول بین نشانه و موضوع،در دسته های مختلف دسته بندی می شوند.
"سوسور" تنها به بخش سوم یعنی،معنای سمبولیک در ارتباط بین نشانه و موضوع معتقد است. اختلاف بین این مهم که آیا نشانه شناسی بخشی از زبان شناسی است یا بر عکس، همچنان موضوع داغ بحث های زبان شناسان است.
اما در مورد نقد آثارهنری در معنای ناب سینما(نه سینمای گیشه) که ذاتا بصری است یعنی همواره حواس پنج گانه (بعضی معتقد به شش گانه نیز هستند)با آن درگیر است،اختلافات بین منتقدین بر سر رابطه بین نشانه ها با موضوع تاکنون نتیجه نداده است و نوع نقدی که بر یک فیلم انجام می شود، به نوع دیدگاه منتقد در مورد رابطه بین موضوع و نشانه هاست.
بدون شک زبان،اصلی ترین المان در انتقال بیان است.
برای درک ساده تر نشانه شناسی در سینما بهتر است مثالی بزنیم .یک فیلم سینمایی را در نظر بگیرید که کلام در آن جاری نیست و صامت است،با این حال شما فیلم را می بینید،گاهی می خندید،گاهی غمگین شده و گاهی نیز هیجان زده می شوید. اینجاست که نشانه ها اعم از محیط،نوع تکنیک کارگردان،بازی بازیگر و ... همه و همه در قالب فیلم با شما به سخن می نشینند. در واقع تماشای یک فیلم،نگاه کردن به یک نقاشی،گوش دادن به قطعه موسیقی و ... شاید به مثابه گفتگو با کسی است که نوع آن ،زبانی آن هم از جنس انسانی نیست.در واقع زبان سینما(نشانه ها)،یک ساختار رسمی زبانی نیست که بتوان آن را در قالب یک نظام زبانی بر شمرد،یا به بیان ساده تر به شکل واحدی رمز گشایی کرد. اینجاست که منتقد فیلم به کمک ابزار نشانه،فیلمی را بر اساس آموخته ها،احساسات،اطلاعات و ... به نقد می کشاند. هر منتقدی نشانه ها را خود بر اساس داشته های ذهنی خویش رمزگشایی می کند.
کلام آخر اینکه، اگر می خواهید فیلمی را به نقد بکشید،کار زیاد سختی نیست.کافی است نشانه ها (حرکت، گفتار، موسیقایی، اوایی، تصویر و نوشتاری) را شکار کنید.(کمی هم چاشنی اطلاعات و دانش در مورد تکنیک،سبک های بازیگری، داستان روایی،تدوین و سبک تدوین و ... داشته باشید.امتحان کنید.نشانه شناسیتان را محک بزنید).
تحلیل سینما، به جهت گستردگی اش، همچون یکی از واجبات موضوعی در حوزه‌های مختلف علوم انسانی است. از ابتدای هنر سینما، سالیانی، تنها روش تحلیل این هنر، نگاه زیبایی شناسانه به فیلم بوده است. اما امروزه روش تجزیه و تحلیل رنگ دیگری به خود گرفته است.
تغییر جهت از نگاه مطلق زیبایی شناختی به نگاه‌های تحلیلی به صورت تلفیق و ترکیب، مانند نشانه شناسی و تحلیل روایی، نتیجه کنکاش متفکران شاخه های مختلف علوم انسانی از جمله، محققان حوزه جامعه شناسی، منقدان حوزه ادبیات، مردم شناسان و ... است.
امروزه کمتر منتقد فیلمی پیدا می شود که فیلمی را تک بعدی به نقد بکشاند،بلکه ترکیب و تلفیق تکنیکی جدید در نقد فیلم هاست، به طور مثال نقد تکنیک فنی فیلم بدون در نظر گرفتن ادبیات فیلم یا تحلیل حوزه جغرافیایی ساخت فیلم از نگاه مردم شناسانه یا فرهنگی، امری محال به نظر می رسد.
بهترین پاسخ به این سوال که، مهمترین روشهای تلفیقی-ترکیبی نقد یک فیلم سینمایی کدام است؟بدون شک و بدون وقفه، روش نشانه شناسی.
نشانه شناسی یکی از تیتر های مهم در هنر سینما،به شمار می رود. هیچ فیلمساز،منتقد،دانشجوی سینما وتئاتر و در یک کلام تمام کسانی که به گونه ای در این حوزه مشغول فعالیتند، را نمی شود یافت که با این موضوع درگیر نبوده باشند.
تعداد مقالات و کتب بیشماری در اینباره به چاپ رسیده است ،اما باز هم تحقیق و کنکاش در این حوزه ادامه دارد.
پدر علم نشانه شناسی، جامعه شناس سوئیسی " فردیناند سوسور" است که معتقد است،علم نشانه شناسی دریافت جزئیات زندگی است که ریشه در کلام دارد.کلام به معنای عام زبان و یا گونه خاص در برقراری ارتباط که همه در قالب علم زبان شناسی نهفته است. " سوسور" راه را برای محققان حوزه نشانه شناسی هموار کرده و گزینه های کلی و تاثیر گذاری را همچون ابزار کاری در اختیارشان قرار داده است.
اما نشانه را چگونه باید درک کرد و مفهوم نشانه شناسی چیست؟ ساختار کلی ارتباطات اجتماعی، چه طبیعی و یا چه قراردادی و نوع کنش و واکنش اجتماعی که بشود با آن عنصری را به جای دیگری تعریف کرد.
برخی از نشانه ها،به دلیل شباهت با موضوع ،برخی به جهت در هم تنیدگی معنا بین نشانه و موضوع و برخی نشانه های دیگر نیز،بسته به نوع جوامع مختلف و قرارداد های اجتماعی بصورت کارکرد سمبول بین نشانه و موضوع،در دسته های مختلف دسته بندی می شوند.
"سوسور" تنها به بخش سوم یعنی،معنای سمبولیک در ارتباط بین نشانه و موضوع معتقد است. اختلاف بین این مهم که آیا نشانه شناسی بخشی از زبان شناسی است یا بر عکس، همچنان موضوع داغ بحث های زبان شناسان است.
اما در مورد نقد آثارهنری در معنای ناب سینما(نه سینمای گیشه) که ذاتا بصری است یعنی همواره حواس پنج گانه (بعضی معتقد به شش گانه نیز هستند)با آن درگیر است،اختلافات بین منتقدین بر سر رابطه بین نشانه ها با موضوع تاکنون نتیجه نداده است و نوع نقدی که بر یک فیلم انجام می شود، به نوع دیدگاه منتقد در مورد رابطه بین موضوع و نشانه هاست.
بدون شک زبان،اصلی ترین المان در انتقال بیان است.
برای درک ساده تر نشانه شناسی در سینما بهتر است مثالی بزنیم .یک فیلم سینمایی را در نظر بگیرید که کلام در آن جاری نیست و صامت است،با این حال شما فیلم را می بینید،گاهی می خندید،گاهی غمگین شده و گاهی نیز هیجان زده می شوید. اینجاست که نشانه ها اعم از محیط،نوع تکنیک کارگردان،بازی بازیگر و ... همه و همه در قالب فیلم با شما به سخن می نشینند. در واقع تماشای یک فیلم،نگاه کردن به یک نقاشی،گوش دادن به قطعه موسیقی و ... شاید به مثابه گفتگو با کسی است که نوع آن ،زبانی آن هم از جنس انسانی نیست.در واقع زبان سینما(نشانه ها)،یک ساختار رسمی زبانی نیست که بتوان آن را در قالب یک نظام زبانی بر شمرد،یا به بیان ساده تر به شکل واحدی رمز گشایی کرد. اینجاست که منتقد فیلم به کمک ابزار نشانه،فیلمی را بر اساس آموخته ها،احساسات،اطلاعات و ... به نقد می کشاند. هر منتقدی نشانه ها را خود بر اساس داشته های ذهنی خویش رمزگشایی می کند.
کلام آخر اینکه، اگر می خواهید فیلمی را به نقد بکشید،کار زیاد سختی نیست.کافی است نشانه ها (حرکت، گفتار، موسیقایی، اوایی، تصویر و نوشتاری) را شکار کنید.(کمی هم چاشنی اطلاعات و دانش در مورد تکنیک،سبک های بازیگری، داستان روایی،تدوین و سبک تدوین و ... داشته باشید.امتحان کنید.نشانه شناسیتان را محک بزنید).
iran#
پستها
