http://khanbaba-tehrani.com
به یاد دوست عزیز هوشنگ کشاورز صدر، پناهنده سیاسی باوفا
کوچ نسل انقلاب
نـــــــــــخســتـیـن تجـربه ایـران معاصــر از پـناهـندگـی با انقلاب روســیه آغاز شـد
پــــــــــدیده مهاجرت و پـناهـندگـی به دیار غربـت محصـول گســترش خشـونـت در جوامع انســـانی است
وقتی انقلاب شد، سیل فراریان ایرانی به کشورهای صنعتی و نیمه صنعتی آغاز گشت ، انگیزه اصلی این موج های پناه جوئی و جلای وطن کردن ، گریز از پیگرد و زندان و اعدام و یا بطور کلی فرار از مقابل هجوم تعصب و تحجر بود. رژیم اسلامی از آغاز به تبلیغات بی سابقه ایدئولوژیک دست زد و ترویج و القا این تفکر، که ایرانیان مهاجر، همه تحت تاثیر فرهنگ غرب هستند و جمله ضدانقلاب. بنابراین ماشین “سیاسی عقیدتی ” خویش را بکار گرفت تا نسل گذشته را هدایت و ارشاد کرده ، نسل انقلاب را تربیت اسلامی کند تا جامعه ای خوشبخت و آزاد بسازند و به جهانیان ثابت کنند که آنان فاسد و باطل اند و ایرانیان در سایه حکومت عدل اسلامی توانا و برحق. در تمام این ٢٣ سالی که از عمر حکومت اسلامی ایران می گذرد، کارگاه شتشوی مغزی آخوندی لحظه ای و ثانیه ای از کار نیفتاد و عمق و وسعت آن از تمامی کانال های تربیتی و اجتماعی و وسایل ارتباط جمعی ابعادی به خود گرفت که کانال های ایدئولوژیک استالینیستی فاشیستی را نیز پشت سر گذاشت.ٓ در دهه گذشته از تعداد پناه جویان و مهاجرین ایرانی تا حدودی کاسته شد و این از جمله به سخت تر شدن شرایط پذیرش پناه جویان در کشورهای غربی ارتباط داشت و دارد، لیکن از یکی دوسال گذشته با موج جدیدی از پناه جویان ایرانی روبرو هستیم که در کیفیت و انگیزه با پناه جویان و مهاجرین نسل گذشته تفاوت های بسیاری دارد. اکثریت بالای این هموطنان را جوان های ٢٠ تا٢۵ ساله تشکیل می دهند. این انسان ها فقط به سبب نبود آزادی های فردی اجتماعی و وجود اختناق و سرکوب ، مرزهای مهین را پشت سر نمی گذارند، خود را به آب و آتش نمی زنند. واقعیت این است که در سال های اخیر پس از رویداد ٢ خرداد ١٣٧۶ و انتخاب آقای محمد خاتمی به عنوان رئیس جمهور و آغاز حرکت اصلاح طلبی و پیشرفت های نسبی در راه کسب آزادی های فردی ، از شدت اختناق سیاسی عقیدتی رژیم تا میزانی کاسته شده و فضای سیاسی کشور مطلوب تر و امیدوارکننده تر گشته است. از همین روست که فرار نسل انقلاب و جوان ایرانی در شرایط کنونی قابل تامل تر است. این موج جوانان که بدرستی کوچ نسل انقلاب نام گرفته ، انگیزه دیگر و مهمتری دارند. اینان بمانند مهاجرین و پناه جویان چندین دوره تاریخی جامعه ما، فراریانی نیستند که با هدف اقامت اوتاه مدت در سرزمین های مهاجرپذیر و به قصد بازگشت هر چه زودتر به میهن برای برقراری نظام آزادٓ ودل خواه خود محیط کودکی و خانواده خویش را ترک کرده باشند. اینان کسانی هستند که در رشته های مختلف از دانشگاه ها و آموزشگاه های عالی کشور فارغ التحصیل شده اند و عمدتا از توانائی های بالای کامپیوتری و کارشناسی در سایر رشته های علمی و فنی برخوردارند. اینان از زمره همان متخصصین و تکنوکرات هایی هستند که در همه جای کره ارض و در هر نقطه از این اقتصاد گلوبال نیز هم طرازها وهم قطارهای خویش را دارند وتفکرشان ، تبعه واهل هرکشوری که باشند، فرامرزی و جهانی است. اینان نیروی کار یا کارآفرینان “اقتصاد نوین جهانی ” بشمار می روند که با هیچ ایدئولوژی غل و زنجیرشان نمی توان کرد، حتی بعداز ٢٣ سال شستشوی مغزی “اسلامی “. این نسل جدید جهانی اگر درون مرزهای مهین خویش امکان رشد و فعالیت یافتتد، در کنار خویشان و خانواده می مانند و موجب پیشرفت و تعالی ملی شان می گردند. اما اگر زمین مساعد و حاصل خیزی برای رشد و تکامل نیافتند، از چنگال استبداد و بیکاری و بی حرمتی می گریزند و با ترک محل “وطن ” جذب بازار کار و تولید جهانی در اروپا و یا آمریکا می گردند. و بدین ترتیب عطای والیت مطلقه فقیه و اعوان و انصارش را به لقایش می بخشند! امروز بیش از نیمی از جمعیت ایران را جوانان نسل بعداز انقلاب تشکیل می دهند. تقریبا از سال گذشته طبق آمار حدود یک میلیون نفر از این نسل سالیانه وارد بازار “بی کاران ” می شوند! وارد بازار کار شدن ، اصطالحی است که در مورد اقتصاد ناتوان و زبون ایران امروز مصداق چندانی ندارد. درصد بالائی از این فارغ التحصیالن و متخصصین جوان چون نمی خواهند از راه داللی و خرید و فروش اتوموبیل و قطعات یدکی و سایر کاالها و بالاخره انواع سوداگری ها و کاله برداری امرار معاش کنند، لذا در پی خریدار کالای ممتاز خویش می گردند. من این نسل را نسل اینترنت نامیده ام که در همه جهان دارای مشخصات و ویژه گی های مشترکی هستند. ایرانی های متعلق به این نسل جوان یا به کنسول گری های کشورهای صنعتی در کشورهای همجوار ایران مراجعه کرده ، تقاضای ویزا و یاروادید مهاجرت می دهند، ویا در پوست گوسفند، سوار بر اانتینر، در انبار کشتی های باربری یا همراه قاچاقچیان بین المللی خود را به مراکز تولید و صنعت میٓ رسانند. و چه بسا ایرانیانی که در این ماجراها در بستر پرخروش رودخانه ها و در دل امواج اقیانوس ها
جان عزیز و گران قدر خویش را از دست می دهند. مدتی است که شرکت های خارجی برای جلب و بردن مغزهای فنی در روزنامه های ایران آگهی به چاپ می رسانند! با عنایت به همه ی این واقعیت های دردناک است که دست اندرکاران و زعمای قوم جمهوری اسلامی پس از بیست و چند سال حکومت استبدادی و ارشادهای فقاهتی تنها و تنها در ایجاد این اعتقاد و تفکر در نزد ایرانیان توفیق یافته اند که بهترین ماموران خروج سرمایه های ایران به خارج از مرزهای ملی اند؛ سرمایه های مادی و سرمایه های معنوی جامعه ایرانی ما.
نگاهی گذرا به حکایت صد ساله ی مهاجر ت ایرانیان!
ازگذشته های دور بگذریم که ایران همیشه مهاجرپذیر بود و سرزمینی که دیگران در آن امن وامان می جستند،در تاریخ معاصر یعنی در همین قرن بیستم ، تا سال های نخست قرن حاضر به نوشته آقای ااوه بیات در نشریه ی گفتگو، بخش مهمی از ثروت و قدرت دولت های ایران بر رونق نظام ایلی وٓ روستائی کشور استوار بود، و آنگاه که افزایش این قدرت و ثروت به کشورگشایی میسر نمی بود، خط مشی فعاالنه ای در جلب و جذب اقوام و اهالی مناطق هم جوار اتخاذ می شد. با تشکیل دولت مدرن پهلوی در سال های اول دهه ١٣٠٠ شمسی و برنامه هایی که در دگرگونی نظام اقتصادی و سیاسی اشور اتخاذ شد ثروت و قدرت دولت نیز منشا دیگری یافت؛ آینده حیات اقتصادی کشور در رشدٓ مناسبات صنعتی و قدرت سیاسی آن نیز در شکل گیری یک دولت – ملت مدرن ایرانی دیده شد. از این مرحله به بعد بود که کوچ ساکنین مناطق هم جوار به قلمرو ایران که تا پیش از آن تاریخ عاملی در حشمت و مکنت دولت تلقی می گردید به مسئله پناهندگی تبدیل شد. نخستین تجربه ایران معاصر از مسئله پناهندگی با انقلاب روسیه آغاز شد، انقلابی که باعث گشت تا حدود بیست سال بعد ایران با پناه جویی مستمر گروه کثیری از قربانیان فراز و نشیب هولناک بلشویک روبرو باشد. صرف نظر از چندین موج پناهندگی شیعیان عراق به ایران طی دهه های گذشته ، دومین تجربه بزرگ ایران در زمینه پناهندگی مصادف است با سقوط نظام پادشاهی در افغانستان و سپس درگیری داخلی وسرازیر شدن سیل پناهجویان افغانی به ایران در سال های بعد از انقلاب ایران ، طبق آمار اعلام شده با وجود بازگشت حدود یک ونیم میلیون پناهنده در صدر کشورهای پناهنده پذیر قرار دارد. در حالیکه رقمی بیش از سه میلیون ایرانی نیز ناگزیر به ترک میهن و سال ١٩٩۵، حدود١۵ میلیون پناهنده در جهان وجود داشته است ، که فقط یک میلیون نفر از آنها در کشورهای توسعه یافته به سر می بردند و باقی در کشورهای در حال توسعه. پدیده مهاجرت و پناهندگی به دیار غربت محصول گسترش خشونت در جوامع انسانی است ، این گسترش خشونت یا در اثر جنگ، درگیری های قومی ، انقلاب‌ها و کودتاهای نظامی و جابجایی قدرت و تغییر نظام ها پدیدار می شود و یا به علت بروز بحران های اقتصادی ، بیکاری ، فقر وبی خانمانی به وجود می آید. در همین قرن بیستم ایرانی ها پنج بار مجبور به مهاجرت شدند. گر چه در هیچ یک از دفعات پیشین ابعاد مهاجرت ایرانیان به اندازه این بار آخر نبود، ولی همان ها نیز در فرهنگ سیاسی ایران اثرها گذاشت ، وبا مهاجرت های اتفاقی قرون گذشته تفاوت ها داشت ، از آن جمله مقصدش اروپا و آمریکا بود؛ در حالی که مهاجرت های ایرانیان در قرون گذشته ، عمدتا به عتبات ، شبه قاره هند و در یک مورد به زنگبار در آفریقا بوده است. در زنگبار و تانزانیا هنوز اقلیتی ایرانی االصل زندگی می انند که نام فامیل غالب آنان “شیرازی ” است.ٓ اولین مهاجرت در قرن بیستم به سال ١٩٠٩ میالدی می رسد که محمدعلیشاه مجلس نوپای ایران را به توپ بست و جمعی از آزادگان را در باغ شاه به دار آویخت و مشروطه خواهان ، به هر وسیله از پناهندگی به سفارتخانه ها تا امان خواستن از شاه متوسل شدند و از صحنه گریختند. گروه بزرگی از اینان ، در اروپا گرد آمدند، در آنجا ادوارد بروان و جمعی از انسان دوستان اروپایی را نیز به خود جلب اردند و به تبلیغ مشروطه خواهی پرداخته و به افشاگری علیه استبداد محمد علیشاهی ، گرچهٓ نخستین روزنامه های فارسی زبان مهاجر، سال ها قبل در هند ودر استانبول منتشر شده بود، ولی در این دوره به همت دهخدا “سوراسرافیل ” در سوئیس منتشر شد که یاد میرزا جهانگیرخان را زنده می داشت که در باغ شاه کشته شد.
یاد آر ز شمع مرده یاد آر
با فتح تهران توسط مشروطه خواهان ، استبداد صغیر پایان گرفت. محمد علیشاه خلع وتبعید شد و تبعیدیان سرافراز باز آمدند. این مهاجرت ، کوتاه موثر و موفق بود. دومین مهاجرت ، در دوران جنگ جهانی اول رخ داد. روسیه و بریتانیا )متفقین( قصد داشتنتد ایران را بین خود تقسیم کنند. آزادی خواهان و استقالل طلبان مقاومت می کردند. فشار که زیاد شد با رضایت دربار و دولت بی طرف مستوفی الممالک جمعی به عنوان مهاجرت راهی غرب کشور شدند و دولت مهاجرت را تشکیل دادند. آلمان و عثمانی متحدان جنگ به آنها یاری رساندند. این عده که ارتش کوچکی هم داشتند، شکست خوردند و راهی عثمانی شدند و با شکست متحدین و اضمحالل امپراتوری عثمانی آرام آرام به کشور برگشتند. این مهاجرتی بی افتخار و غرور بود. نظام السلطنه ، مدرس ، محمدعلی خان کلوب )فرزین(، عشقی
شاعر از جمله بزرگان این مهاجرت بودند. در این جا باید اشاره کرد که آغاز دهه ٢٠ میالدی همزمان با صعود رضاشاه و انقراض سلسله قاجار بود. به قاعده با روی کار آمدن قزاقان و خشونتی که نسبت به درباریان و اشراف تا پیش از رسیدن پهلوی به سلطنت اعمال شد، می بایست مهاجرتی شکل گیرد، ولی رضاشاه ، به دستور اربابان و به توصیه مشاوران خود وقتی قاجار را برکند، انعطاف عجیبی در پیش گرفت و آنها نیز به پیام او تن دادند و در نتیجه جای خالی یک مهاجرت در تاریخ ماند. مهاجرت سوم ایران ، بالفاصله بعد از جنگ جهانی دوم بود که با شکست تجربه فرقه دمکرات ، سی هزار نفر مردم آذربایجان ، همراه سیدجعفر پیشه وری به اتحاد جماهیر شوروی گریخته و عده ای در حدود ١٠ هزار کرد نیز آواره عراق و شوروی شدند. این سخت ترین و بدعاقبت ترین مهاجرت این قرنه ایران بود. به طوری که سی وسه سال بعد با سقوط رژیم سلطنتی ، باقی مانده مهاجران که به ایران برگشتند فقط سه هزار نفر بودند… بقیه یا در تصفیه دوران استالین جان باخته بودند و یا عمدتا به اکراه در جامعه میزبان حل شده بودند. چهارمین مهاجرت بزرگ ایرانیان ، بعد از کودتای ٢٨ مرداد ٣٢ و با پدید آمدن جو حکومت نظامی و خفقان آغاز شد. گروهای سیاسی چپ در شوروی و ملی به تدریج از ایران خارج شدند. چپها زیر حمایت بلوک های چپ در شوروی و اروپای شرقی ساکن شدند و ملی گرایان در اروپا وآمریکا مسکن گزیدند. این مهاجرت ٢۵ سال به طور آرام ادامه داشت. وهمزمان با حوادث دهه چهل یک گروه کوچک مذهبی نیز تن به مهاجرت دادند که مقصد آنها عراق بود. در این مهاجرت چهارم ، تجربه بزرگی اتفاق افتاد و آن برخورد مهاجران با دانشجویان ایرانی بود که همزمان با بالا رفتن بهای نفت ، هزار هزار راهی اروپا و آمریکا شدند. دانشجویان به زودی با استفاده از تجربیات تبعیدیان قبلی “کنفدراسیون محصلین و دانشجویان ایرانی ” را تشکیل دادند وبه نهادی رزمنده بدل ساختند که در زمانی بزرگترین و فعال ترین و اثرگذارترین و رسواگرترین مخالف رژیم شاه بود. جنبش این جوانان ، در زمانی تمام گروه های سیاسی در تبعید را به سوی آنان جلب کرد. انفدراسیون جهانی با تمام فرازونشیب های تاریخ خود که از خصلت جوانی ، تموج های سیاسیٓ جهانی و اختالف بینش ها مایه می گرفت ، اثری تعیین کننده در افشاگری اختناق رژیم سلطنتی داشت. تبعیدیان این دوران ، همزمان با انقلاب سلطنتی ١٩٧٩ با افتخار و یک دنیا امید و آرزوی به روزی و به زیستی مردم ایران به میهن بازگشتند. گرچه حوادث بعدی داخلی با استقرار نظام والیت مطلقه و استبداد مذهبی بخش عمده ای از آنها قربانی و مجبور به تبعیدی دوباره کرد، ولی این تبعیدیان که بعضی ربع قرن در تبعید بودند و از این جهت رکود تاریخی مهاجرت ها را شکستند، پدیده قابل تاملی در تاریخ ایران محسوب می شوند که هنوز مطالعه جامع و همه سویی درباره این مهاجررت صورت نگرفته است. در سال ١٩٧٩ و ٨٠ همزمان با بازگشت تبعیدیان پیشین موجی بزرگ از رجال ، صاحب نامان ، نظامیان ، سرمایه داران و صاحب مقامان رژیم سلطنتی از برابر امواج انقلاب گریخته و راهی اروپا و آمریکا شدند. اما موج بزرگتر بعد از کودتای خزنده علیه نخستین رئیس جمهوری ایران ابوالحسن بنی صدر و شروع سرکوب گروه ها و سازمان های سیاسی در دهه ۶٠ بود که ابعاد انسانی آن از میلیون گذشت ، این دو موج ، در مجموع ، بیشتر از دو میلیون ایرانی را مجبور به مهاجرت به سراسر جهان ارد.ٓ ناهمگونی بافت این مهاجرت ، از مهم ترین مشخصات آن است. به همین جهت در حالیکه در چهار مهاجرت پیشین ، مهاجران از یک هم فکری و همانی طبقاتی و عقیدتی برخوردار بودند، این مهاجران ، در ده ها دسته و جمعیت و گروه عقیدتی ، طبقاتی و آرمانی جمع شده اند. و مطالعه این موضوع مستلزم کار تحقیقاتی وسیعی است که در برگیرنده تمامی این تفاوت ها باشد. انقلاب بهمن ۵٧ که با انگیزه ایجاد زمینه و شرایط اشتراک آزاد آحاد مردم در تعیین سرنوشت خویش پا گرفت ، در مدت زمان کوتاهی به استبداد دیگری تبدیل شد که آزادی های فرد و اجتماعی مردم را نیز از آنان سلب کرد. با استقرار نظام والیت مطلقه فقیه در ایران موج فراریان به خارج از کشور آغاز شد و هنوز هم پس از گذشت هفده سال ادامه دارد و چه بسا در آینده نزدیک در صورت عدم تغییرات الزم در ساختارهای سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی کشور از یکسو دامنه خشونت و اختناق ، فقر، بیکاری و گرسنگی از سوی دیگر موج های بزرگتر پناه جویی و مهاجرت را بدنبال می آورد و این موج های انسانی علیرغم مصائب و دشواری های مرزهای کشور را از هر سو درمی نوردد و به اجتماع میلیونی مهاجرین ایرانی صدها هزار تن دیگر افزوده خواهد شد. قریب ۴ میلیون ایرانی که هم اکنون در خارج از مرزهای ایران بسرمی برند، هر چند ابتدا به عنوان پناهنده به خارج از کشور آمدند، اما در خلال ٢١ سال گذشته و بروز این واقعیت که حکام جمهوری اسلامی بقول بنی صدر میهمانان چند روزه نیستند. رفته رفته صبر و انتظار را رها کردند و در کشورهای محل سکونت خود رحل اقامت افکندند. روند تبدیل پناهنده به مهاجر، نسبت به شرایط و ظرفیت های پذیرش و ادغام پناه جویان در جوامع مربوطه بطور متفاوت صورت پذیرفت. ایاالت متحده که زیربنا و شالوده اش از اجتماع اقوام و ملیت های گوناگون اروپایی و غیر اروپایی تشکیل شده و همه گونه آزادی های فردی و اجتماعی را قانونا تضمین کرده است ، و سرزمین فرهنگهای ملل مختلف است ، مرکز تجمع گسترده ترین گروه های ایرانی گردید. از میان کشورهای اروپایی ، آن دسته که تاریخ چند ساله استعماری (کلونیالیسم) را پشت سردارند
ودر خلال این چند سال در اثر تماس و مراوده با اقوام آسیایی و آفریقایی خوگرفته اند(مانند فرانسه ، انگلستان ، بلژیک ، و هلند) شرایط سهل تری برای پذیرش ، ادغام و تابعیت بیگانگان دارند. در این میان پناهندگان ایرانی در آلمان فدرال ، با سخت ترین شرایط اقامت و همزیستی روبرو شدند. در گذشته ، قبل از انقلاب ۵٧، اپوزیسیون ایرانی مقیم آلمان فدرال موقعیت دانشجویی داشت و لحظه ای به اقامت طوالنی و دایمی در این کشور نیندیشیده بود، هر چند دادستان رژیم محمد رضاشاه در سال ١٩٧١ با اعلام قانون مجازات ١٠ سال حبس و زندان برای اعضا و فعالین کنفدراسیون جهانی دانشجویان ایرانی تالش در زمین گیر ساختن و محبوس نمودن فعالین کنفدراسیون در چارچوب تنگ دنیای غربت نمود، ولی با این اقدام بی خردانه نظامی حرکت جنبش دانشجویی را رادیکال تر ساخت و فاصله میان اپوزیسیون و پوزیسیون را عمیق تر نمود و عده ای از اعضا و فعالین جنبش دانشجویی را ولو موقت بصورت مهاجر و پناهنده -دوفاکتور- درآورد. اما پس از انقلاب ایرانیانی که در آلمان پناهنده شدند، برخالف ایاالت متحده و فرانسه ، بریتانیا، هلند، بلژیک ، سوئد با دیوار غیر قابل عبور بوروکراسی این دولت مواجه شدند که آنان را کمابیش بیگانه نگه می داشت و تنها امکان فعالیت های اقتصادی محدودی به آنان اعطا شد. مهاجران نه بعنوان شهروند برابر حقوق بلکه در حکم ناراضیانی بودند و هستند که دیر یا زود ناگزیر به ترک کشور خواهند شد. دستگاه قانون گذاری آلمان هنوز هم از اعطا حقوق تابعیت دوگانه به خارجیان امتناع می ورزد ولو این خارجی بیش از نیمی از عمر دراز خود را در آلمان گذرانده باشد و دارای خانواده و فرزندان تحصیل کرده ای باشد که در این سرزمین بدنیا آمده و تحصیل کرده باشد. اسباب و علل این وضع در آلمان را هم باید در گذشته و تاریخ دور و نزدیکش جستجو کرد. پراکندگی اراضی و شاهزاده نشین های آلمانی و ضربه پذیری شان در مقابل تهاجمات بیگانگان و سیر شکل گیری کشورهای اروپایی در قرون گذشته تا سده نوزده و صدارت عظمای اتوبیسمارک ادامه داشت. در این قرن هر چه از خطر تجزیه اراضی یک قوم واحد آلمانی کاسته شد. در عوض انقلاب های کارگری و ظهور پدیده کمونیسم خطر جدیدی بود. بیسمارک موفق به اتحاد شاهزاده نشین های متفرق آلمان شد. حاصل این اتفاق چنان نیروی کوبنده ای گردید که به فتح و سرکوب کمون پاریس انجامید. روند اتحاد و اتفاق طوایف آلمانی از چنان جاذبه ای برخوردار بود که نه تنها نیروهای ملی و ناسیونالیست این قوم ، بلکه سوسیالیست های برجسته آلمان و حتی کارل مارکس را تا حدودی به دنبال خود اشاند و انشعابات فکری را در انترناسیونال کمونیستی بوجود آورد. در برخی محافل سوسیالیستی وٓ آنارشیستی این حرکت نیرومند در آن زمان به بیسمارکیسم شهرت یافت. روح وحدت آلمان از آن پس چنان در کالبد جغرافیای سیاسی این کشور تقویت شد که به یک ناسیونالیسم متهاجم بدل گشت. آغاز اولین و دومین جنگ جهانی و متعاقبا اتحاد دیگران ، و تجزیه مجدد اراضی وسیع آلمان را باید در این راستا و رابطه دید! تجزیه بزرگ آلمان پس از جنگ جهانی و جدایی یک ملت به دو ملت ، ۴۴ سال روح و ذهن آلمانی ها را عذاب می داد. این مسائل و رویدادهای چند قرن قرن اخیر منجر به روحیه و سیاستی شد که هر گونه نفوذ خارجی و بیگانه را دفع می کرد. در حالی که بسیاری از کشورهای صنعتی غرب به این نتیجه رسیده اند که جهان امروز، جهان مراوده ها، مودت ها، و اختالطهاست و حتی جامعه خود را به عنوان سرزمین مهاجرت و مهاجرپذیر تلقی می کنند، احزاب حاکم در آلمان هنوز در برابر پذیرش این اصل مقاومت می کنند، و برای جذب و ادغام چهارمیلیون “خارجی ” که بسیاری از آنان از ده ها سال پیش عمال عضو فعال جامعه محسوب می شوند و در ساختمان اقتصادی آلمان پس از جنگ جهانی دوم تالش ورزیده اند، برنامه و سیاست واحدی ندارند. سلطه روحیه بیگانه ستیزی در آلمان موجب گردیده ، تا اکثریت خارجیان و مهاجرین و پناهندگان در این سرزمین وضعیت زیستی و اقامت خود را دائمی ندانند و همیشه در حالت موقت و جدایی فرهنگی ، اجتماعی به سر برند. روحیه بیگانه ستیزی و غریب گزی آلمان ها، در این سرزمین ، به مهاجرین ، صورت میهمانان یک روزه و دعاگویان صدساله داده است. شاید از همین روست که ایرانیان مقیم آلمان حتی آن عده ای که ده ها سال و بعضی ها حدود ۵٠ سال در این سرزمین زندگی می کنند، برخالف جوامع مهاجرپذیر یاد شده ، در فضای صبر وانتظار خود هنوز موفق به تشکیل نهادهای اجتماعی – فرهنگی مستحکم و پایدار نشده اند. افزون بر این واقعیت های ذکر شده ، عامل دیگری هم می تواند در وضعیت موقتی اقامت ایرانیان مقیم آلمان فدرال نقش داشته باشد. از دیر باز آلمان فدرال مرکز تجمع اعضا و فعالین سازمان های سیاسی ایران بود و جمعیت ایرانی در این کشور دارای سنت مبارزه سیاسی ، اکنون نیز اکثریت ایرانیان مقیم آلمان فدرال را پناهندگان و تبعیدیان سیاسی تشکیل می دهند و نه مهاجرین ایرانی. تفاوت مهاجر و تبعیدی سیاسی در این است که مهاجر به دل خواه سرزمین دیگری را برگزیده است و اگر هم ناچار از ترک یارودیار بوده مشکلی در بازگذشت ندارد. تبعیدی نیز ناچار از ترک یارودیار بوده ولی می خواهد با شرایط خودش و نه آنها که او را رانده اند به کشورش باز گردد. ویژگی تبعیدیان و اجتماعات تبعیدی از انقلاب فرانسه به بعد – که نخستین موج تبعیدیان در تاریخ عصر جدید بود – آن است که بیش از دشمن مشترک به خود مشغول اند، سبب و دلیلی این به خود مشغولی در این است که تبعیدیان از تکان سختی که زندگی و هستی شان را برهم ریخته است پر از خشم و کینه می شوند، خشم و کینه شان بیشتر متوجه پیرامونیان خودشان می شوند، تبعیدیان دیگری که در گذشته نیز با هم اختالف داشته اند، رقیبان و دشمنان دیروز، در تبعید، به هم می خورند و مبارزه های پیشین و رویارویی های گذشته بر بگومگوهای ناشی از انقلاب و تکان های اجتماعی که
تبعیدیان را رانده است ، افزوده می شود. تبعیدیان حتی اگر سیاسی نبوده اند در شرایط تبعید سیاست زده می شوند. جستجوی علت ها و چاره ها، اما دست کم در نحستین مراحل تبعید این اندیشه ها شتاب زده و سرشار از عواطف تند است. تبعیدیان فرآورده های جامعه های ناسلامی هستند که اگر بلوغ مدنی و سیاسی می داشتند، اصال دچار آشوب زدگی و عصیان نمی شدند. طرفه آن است که این تبعیدیان در عین دشمنی با حکومتی اه آنها را رانده افسون زده آن می شوند. آنچه را که از بی مدارایی و یک سونگری کم دارند از آن میٓ گیرند. پارانوپای جامعه تبعیدی که هر کجا می رود دشمنان را می بیند عامل دیگری است که هر تبعیدی دیگر، عامل بالقوه رژیم و دشمن پنداشته می شود. کسانی که دست شان از هر جا جز گریبان یکدیگر کوتاه شده همه درماندگی شخصی و ملی خود را بر سر یکدیگر می ریزند. جهان تیعید اوچک است. آنها تا سال ها عموما از هم رنگ شدن با جامعه میزبان خود سرباز می زنند و در عینٓ اشمکش با تبعیدیان دیگر، زیستن در فضای آنان را ترجیح می دهند. این جهان کوچک آنها را تنگنظرترٓ می کند! باخت بزرگی ملی با خودش احساس گناه می آورد و نیاز به تبرئه خود که بی متهم کردن دیگری نمی شود. تبعیدی ، با از کارافتادگی سیاسی ، تصور می کند با نفی دیگریی موفق به لپوشانی از کارافتادگی سیاسی خود می شود. از اینجاست که تیعیدیان بابه درازا کشیدن مدت زمانا اقامت در تبعید و از دست دادن زمینه پیکار سیاسی و فاصله گرفتن پیش از پیش با واقعیت های جاری در میهن ، آن قدر به هم می تازند که کم کم دشمن اصلی ، گناه کار واقعی یعنی برندگان انقلاب و مسببین سیه روزیی و شوربختی ملتی از یاد می رود. گناه بیشتر به گردن قربانیانش می افتد. کار تبعیدیان سیاسی را فراوانی مهاجران دشوارتر می کند. مهاجران ، آنها که اگر هم مشکل سیاسی داشته باشند وارد کار سیاسی نیستند، یک منطقه خاکستری را در میان تبعیدیان و حکومت تشکیل می دهند که با گذششت سال ها و پاگیری حکومت ، پیوسته بزرگتر می شود و مرز میان و همزیستی را مخدوش می کند. از جماعت خود تبعیدیان نیز افرادی به فراوانی و به سرعت به این منطقه خاکستری رانده می شود و تبعیدیان دیگر را بی اثر یا کم اثر می سازند. در مورد خاص ایرانیان ، فراوانی مهاجران یکی از بزرگترین مشکالت سیاسی ما در این سال ها بوده است. بسیاری از کادرهایی سیاسی سازمان های اپوزیسیون در مهاجرت در این دهه اخیر با مشاهده کمیت بزرگٓ مهاجرین ایرانی دچار ارزیابی های نادرست سیاسی شده و بر اساس محاسبه این نیرو برای پیکار اپوزیسیون ، استراتژی های کوتاه مدت و نمایشی تدوین کرده اند که بیشتر شبیه خشت بر روی دریا زدن بود و نتیجه ای جز سرخوردگی حاصل نشد. بدین جهت روی مسئله مهاجرین و وضعیت آنها باید مالحظاتی را در نظر داشت. از مجموع بیش از دو میلیون ایرانی مهاجر در سراسر گیتی که پس از استقرار نظام استبداد مذهبی به علت فقدان امنیت فردی ، شغلی و یا تنگناهای اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و مذهبی راهی دیار غربت شده اند، اکثرشان در صورت رفع موانع ذکر شده می توانند داوطلبانه به میهن خویش بازگردند. در این میان دسته دیگر از مهاجرین ایرانی ، که تبعیدیان سیاسی هستند، در اثر پیگرد سیاسی از جانب مامورین رژیم جمهوری اسلامی به دلیل دارا بودن عقاید و آرمان های سیاسی و مخالف رویارویی و مبارزه با رژیم والیت فقیه ناگزیر و برای حفظ آرمان های والای انسانی راهی سرزمین های دیگر و مهاجرت سیاسی شده اند. شرایط بازگشت تبعیدیان سیاسی با شرایط بازگشت سایر مهاجرین ایرانی تفاوت اساسی دارد. آن گروه از مهاجرین که به دالیل فوق الذکر در گذشته مهاجرت کرده اند، بنا بر تشخیص و ارزیابی وضع خود چنانچه به این نتیجه برسند که شرایط گذشته در ایران ، اکنون حاکم نیست و وضع به سود بازگشت آنان تغییر یافته و می توانند در ایران به اار و زندگی روزمره خود ادامه دهند، آنگاه درنگ جایز نیست و باید در صورت تمایل به ایران باز گردند،ٓ بازگشت این عده از مهاجرین در صورت فراهم بودن شرایط الزم بازگشت ، عملی است به سود پیشرفت جامعه ایران که باید مورد حمایت و تائید اپوزیسیون ترقی خواه ایران قرار گیرد. اما مسئله بازگشت تبعیدیان سیاسی که به علت دارا بودن عقاید سیاسی و آرمان های مبارزاتی و مخالفت و مبارزه رویاروی با نظام والیت فقیه در اثر خطر بازداشت ، شکنجه و اعدام ناگزیر به جلای وطن شده اند، باید یه روشنی گفته شود که به سادگی ممکن نیست و نیازمند وجود شرایط سیاسی لازم است ، تا زمانی که حداقل شرایط سیاسی در زمینه تامین جانی و عدم امکان بازداشت و شکنجها مخالفین سیاسی وجود نداشته باشد تبعیدیان سیاسی نمی تواند به سادگی و بدون خطر به ایران بازگردند.
کوچ نسل انقلاب
نـــــــــــخســتـیـن تجـربه ایـران معاصــر از پـناهـندگـی با انقلاب روســیه آغاز شـد
پــــــــــدیده مهاجرت و پـناهـندگـی به دیار غربـت محصـول گســترش خشـونـت در جوامع انســـانی است
وقتی انقلاب شد، سیل فراریان ایرانی به کشورهای صنعتی و نیمه صنعتی آغاز گشت ، انگیزه اصلی این موج های پناه جوئی و جلای وطن کردن ، گریز از پیگرد و زندان و اعدام و یا بطور کلی فرار از مقابل هجوم تعصب و تحجر بود. رژیم اسلامی از آغاز به تبلیغات بی سابقه ایدئولوژیک دست زد و ترویج و القا این تفکر، که ایرانیان مهاجر، همه تحت تاثیر فرهنگ غرب هستند و جمله ضدانقلاب. بنابراین ماشین “سیاسی عقیدتی ” خویش را بکار گرفت تا نسل گذشته را هدایت و ارشاد کرده ، نسل انقلاب را تربیت اسلامی کند تا جامعه ای خوشبخت و آزاد بسازند و به جهانیان ثابت کنند که آنان فاسد و باطل اند و ایرانیان در سایه حکومت عدل اسلامی توانا و برحق. در تمام این ٢٣ سالی که از عمر حکومت اسلامی ایران می گذرد، کارگاه شتشوی مغزی آخوندی لحظه ای و ثانیه ای از کار نیفتاد و عمق و وسعت آن از تمامی کانال های تربیتی و اجتماعی و وسایل ارتباط جمعی ابعادی به خود گرفت که کانال های ایدئولوژیک استالینیستی فاشیستی را نیز پشت سر گذاشت.ٓ در دهه گذشته از تعداد پناه جویان و مهاجرین ایرانی تا حدودی کاسته شد و این از جمله به سخت تر شدن شرایط پذیرش پناه جویان در کشورهای غربی ارتباط داشت و دارد، لیکن از یکی دوسال گذشته با موج جدیدی از پناه جویان ایرانی روبرو هستیم که در کیفیت و انگیزه با پناه جویان و مهاجرین نسل گذشته تفاوت های بسیاری دارد. اکثریت بالای این هموطنان را جوان های ٢٠ تا٢۵ ساله تشکیل می دهند. این انسان ها فقط به سبب نبود آزادی های فردی اجتماعی و وجود اختناق و سرکوب ، مرزهای مهین را پشت سر نمی گذارند، خود را به آب و آتش نمی زنند. واقعیت این است که در سال های اخیر پس از رویداد ٢ خرداد ١٣٧۶ و انتخاب آقای محمد خاتمی به عنوان رئیس جمهور و آغاز حرکت اصلاح طلبی و پیشرفت های نسبی در راه کسب آزادی های فردی ، از شدت اختناق سیاسی عقیدتی رژیم تا میزانی کاسته شده و فضای سیاسی کشور مطلوب تر و امیدوارکننده تر گشته است. از همین روست که فرار نسل انقلاب و جوان ایرانی در شرایط کنونی قابل تامل تر است. این موج جوانان که بدرستی کوچ نسل انقلاب نام گرفته ، انگیزه دیگر و مهمتری دارند. اینان بمانند مهاجرین و پناه جویان چندین دوره تاریخی جامعه ما، فراریانی نیستند که با هدف اقامت اوتاه مدت در سرزمین های مهاجرپذیر و به قصد بازگشت هر چه زودتر به میهن برای برقراری نظام آزادٓ ودل خواه خود محیط کودکی و خانواده خویش را ترک کرده باشند. اینان کسانی هستند که در رشته های مختلف از دانشگاه ها و آموزشگاه های عالی کشور فارغ التحصیل شده اند و عمدتا از توانائی های بالای کامپیوتری و کارشناسی در سایر رشته های علمی و فنی برخوردارند. اینان از زمره همان متخصصین و تکنوکرات هایی هستند که در همه جای کره ارض و در هر نقطه از این اقتصاد گلوبال نیز هم طرازها وهم قطارهای خویش را دارند وتفکرشان ، تبعه واهل هرکشوری که باشند، فرامرزی و جهانی است. اینان نیروی کار یا کارآفرینان “اقتصاد نوین جهانی ” بشمار می روند که با هیچ ایدئولوژی غل و زنجیرشان نمی توان کرد، حتی بعداز ٢٣ سال شستشوی مغزی “اسلامی “. این نسل جدید جهانی اگر درون مرزهای مهین خویش امکان رشد و فعالیت یافتتد، در کنار خویشان و خانواده می مانند و موجب پیشرفت و تعالی ملی شان می گردند. اما اگر زمین مساعد و حاصل خیزی برای رشد و تکامل نیافتند، از چنگال استبداد و بیکاری و بی حرمتی می گریزند و با ترک محل “وطن ” جذب بازار کار و تولید جهانی در اروپا و یا آمریکا می گردند. و بدین ترتیب عطای والیت مطلقه فقیه و اعوان و انصارش را به لقایش می بخشند! امروز بیش از نیمی از جمعیت ایران را جوانان نسل بعداز انقلاب تشکیل می دهند. تقریبا از سال گذشته طبق آمار حدود یک میلیون نفر از این نسل سالیانه وارد بازار “بی کاران ” می شوند! وارد بازار کار شدن ، اصطالحی است که در مورد اقتصاد ناتوان و زبون ایران امروز مصداق چندانی ندارد. درصد بالائی از این فارغ التحصیالن و متخصصین جوان چون نمی خواهند از راه داللی و خرید و فروش اتوموبیل و قطعات یدکی و سایر کاالها و بالاخره انواع سوداگری ها و کاله برداری امرار معاش کنند، لذا در پی خریدار کالای ممتاز خویش می گردند. من این نسل را نسل اینترنت نامیده ام که در همه جهان دارای مشخصات و ویژه گی های مشترکی هستند. ایرانی های متعلق به این نسل جوان یا به کنسول گری های کشورهای صنعتی در کشورهای همجوار ایران مراجعه کرده ، تقاضای ویزا و یاروادید مهاجرت می دهند، ویا در پوست گوسفند، سوار بر اانتینر، در انبار کشتی های باربری یا همراه قاچاقچیان بین المللی خود را به مراکز تولید و صنعت میٓ رسانند. و چه بسا ایرانیانی که در این ماجراها در بستر پرخروش رودخانه ها و در دل امواج اقیانوس ها
جان عزیز و گران قدر خویش را از دست می دهند. مدتی است که شرکت های خارجی برای جلب و بردن مغزهای فنی در روزنامه های ایران آگهی به چاپ می رسانند! با عنایت به همه ی این واقعیت های دردناک است که دست اندرکاران و زعمای قوم جمهوری اسلامی پس از بیست و چند سال حکومت استبدادی و ارشادهای فقاهتی تنها و تنها در ایجاد این اعتقاد و تفکر در نزد ایرانیان توفیق یافته اند که بهترین ماموران خروج سرمایه های ایران به خارج از مرزهای ملی اند؛ سرمایه های مادی و سرمایه های معنوی جامعه ایرانی ما.
نگاهی گذرا به حکایت صد ساله ی مهاجر ت ایرانیان!
ازگذشته های دور بگذریم که ایران همیشه مهاجرپذیر بود و سرزمینی که دیگران در آن امن وامان می جستند،در تاریخ معاصر یعنی در همین قرن بیستم ، تا سال های نخست قرن حاضر به نوشته آقای ااوه بیات در نشریه ی گفتگو، بخش مهمی از ثروت و قدرت دولت های ایران بر رونق نظام ایلی وٓ روستائی کشور استوار بود، و آنگاه که افزایش این قدرت و ثروت به کشورگشایی میسر نمی بود، خط مشی فعاالنه ای در جلب و جذب اقوام و اهالی مناطق هم جوار اتخاذ می شد. با تشکیل دولت مدرن پهلوی در سال های اول دهه ١٣٠٠ شمسی و برنامه هایی که در دگرگونی نظام اقتصادی و سیاسی اشور اتخاذ شد ثروت و قدرت دولت نیز منشا دیگری یافت؛ آینده حیات اقتصادی کشور در رشدٓ مناسبات صنعتی و قدرت سیاسی آن نیز در شکل گیری یک دولت – ملت مدرن ایرانی دیده شد. از این مرحله به بعد بود که کوچ ساکنین مناطق هم جوار به قلمرو ایران که تا پیش از آن تاریخ عاملی در حشمت و مکنت دولت تلقی می گردید به مسئله پناهندگی تبدیل شد. نخستین تجربه ایران معاصر از مسئله پناهندگی با انقلاب روسیه آغاز شد، انقلابی که باعث گشت تا حدود بیست سال بعد ایران با پناه جویی مستمر گروه کثیری از قربانیان فراز و نشیب هولناک بلشویک روبرو باشد. صرف نظر از چندین موج پناهندگی شیعیان عراق به ایران طی دهه های گذشته ، دومین تجربه بزرگ ایران در زمینه پناهندگی مصادف است با سقوط نظام پادشاهی در افغانستان و سپس درگیری داخلی وسرازیر شدن سیل پناهجویان افغانی به ایران در سال های بعد از انقلاب ایران ، طبق آمار اعلام شده با وجود بازگشت حدود یک ونیم میلیون پناهنده در صدر کشورهای پناهنده پذیر قرار دارد. در حالیکه رقمی بیش از سه میلیون ایرانی نیز ناگزیر به ترک میهن و سال ١٩٩۵، حدود١۵ میلیون پناهنده در جهان وجود داشته است ، که فقط یک میلیون نفر از آنها در کشورهای توسعه یافته به سر می بردند و باقی در کشورهای در حال توسعه. پدیده مهاجرت و پناهندگی به دیار غربت محصول گسترش خشونت در جوامع انسانی است ، این گسترش خشونت یا در اثر جنگ، درگیری های قومی ، انقلاب‌ها و کودتاهای نظامی و جابجایی قدرت و تغییر نظام ها پدیدار می شود و یا به علت بروز بحران های اقتصادی ، بیکاری ، فقر وبی خانمانی به وجود می آید. در همین قرن بیستم ایرانی ها پنج بار مجبور به مهاجرت شدند. گر چه در هیچ یک از دفعات پیشین ابعاد مهاجرت ایرانیان به اندازه این بار آخر نبود، ولی همان ها نیز در فرهنگ سیاسی ایران اثرها گذاشت ، وبا مهاجرت های اتفاقی قرون گذشته تفاوت ها داشت ، از آن جمله مقصدش اروپا و آمریکا بود؛ در حالی که مهاجرت های ایرانیان در قرون گذشته ، عمدتا به عتبات ، شبه قاره هند و در یک مورد به زنگبار در آفریقا بوده است. در زنگبار و تانزانیا هنوز اقلیتی ایرانی االصل زندگی می انند که نام فامیل غالب آنان “شیرازی ” است.ٓ اولین مهاجرت در قرن بیستم به سال ١٩٠٩ میالدی می رسد که محمدعلیشاه مجلس نوپای ایران را به توپ بست و جمعی از آزادگان را در باغ شاه به دار آویخت و مشروطه خواهان ، به هر وسیله از پناهندگی به سفارتخانه ها تا امان خواستن از شاه متوسل شدند و از صحنه گریختند. گروه بزرگی از اینان ، در اروپا گرد آمدند، در آنجا ادوارد بروان و جمعی از انسان دوستان اروپایی را نیز به خود جلب اردند و به تبلیغ مشروطه خواهی پرداخته و به افشاگری علیه استبداد محمد علیشاهی ، گرچهٓ نخستین روزنامه های فارسی زبان مهاجر، سال ها قبل در هند ودر استانبول منتشر شده بود، ولی در این دوره به همت دهخدا “سوراسرافیل ” در سوئیس منتشر شد که یاد میرزا جهانگیرخان را زنده می داشت که در باغ شاه کشته شد.
یاد آر ز شمع مرده یاد آر
با فتح تهران توسط مشروطه خواهان ، استبداد صغیر پایان گرفت. محمد علیشاه خلع وتبعید شد و تبعیدیان سرافراز باز آمدند. این مهاجرت ، کوتاه موثر و موفق بود. دومین مهاجرت ، در دوران جنگ جهانی اول رخ داد. روسیه و بریتانیا )متفقین( قصد داشتنتد ایران را بین خود تقسیم کنند. آزادی خواهان و استقالل طلبان مقاومت می کردند. فشار که زیاد شد با رضایت دربار و دولت بی طرف مستوفی الممالک جمعی به عنوان مهاجرت راهی غرب کشور شدند و دولت مهاجرت را تشکیل دادند. آلمان و عثمانی متحدان جنگ به آنها یاری رساندند. این عده که ارتش کوچکی هم داشتند، شکست خوردند و راهی عثمانی شدند و با شکست متحدین و اضمحالل امپراتوری عثمانی آرام آرام به کشور برگشتند. این مهاجرتی بی افتخار و غرور بود. نظام السلطنه ، مدرس ، محمدعلی خان کلوب )فرزین(، عشقی
شاعر از جمله بزرگان این مهاجرت بودند. در این جا باید اشاره کرد که آغاز دهه ٢٠ میالدی همزمان با صعود رضاشاه و انقراض سلسله قاجار بود. به قاعده با روی کار آمدن قزاقان و خشونتی که نسبت به درباریان و اشراف تا پیش از رسیدن پهلوی به سلطنت اعمال شد، می بایست مهاجرتی شکل گیرد، ولی رضاشاه ، به دستور اربابان و به توصیه مشاوران خود وقتی قاجار را برکند، انعطاف عجیبی در پیش گرفت و آنها نیز به پیام او تن دادند و در نتیجه جای خالی یک مهاجرت در تاریخ ماند. مهاجرت سوم ایران ، بالفاصله بعد از جنگ جهانی دوم بود که با شکست تجربه فرقه دمکرات ، سی هزار نفر مردم آذربایجان ، همراه سیدجعفر پیشه وری به اتحاد جماهیر شوروی گریخته و عده ای در حدود ١٠ هزار کرد نیز آواره عراق و شوروی شدند. این سخت ترین و بدعاقبت ترین مهاجرت این قرنه ایران بود. به طوری که سی وسه سال بعد با سقوط رژیم سلطنتی ، باقی مانده مهاجران که به ایران برگشتند فقط سه هزار نفر بودند… بقیه یا در تصفیه دوران استالین جان باخته بودند و یا عمدتا به اکراه در جامعه میزبان حل شده بودند. چهارمین مهاجرت بزرگ ایرانیان ، بعد از کودتای ٢٨ مرداد ٣٢ و با پدید آمدن جو حکومت نظامی و خفقان آغاز شد. گروهای سیاسی چپ در شوروی و ملی به تدریج از ایران خارج شدند. چپها زیر حمایت بلوک های چپ در شوروی و اروپای شرقی ساکن شدند و ملی گرایان در اروپا وآمریکا مسکن گزیدند. این مهاجرت ٢۵ سال به طور آرام ادامه داشت. وهمزمان با حوادث دهه چهل یک گروه کوچک مذهبی نیز تن به مهاجرت دادند که مقصد آنها عراق بود. در این مهاجرت چهارم ، تجربه بزرگی اتفاق افتاد و آن برخورد مهاجران با دانشجویان ایرانی بود که همزمان با بالا رفتن بهای نفت ، هزار هزار راهی اروپا و آمریکا شدند. دانشجویان به زودی با استفاده از تجربیات تبعیدیان قبلی “کنفدراسیون محصلین و دانشجویان ایرانی ” را تشکیل دادند وبه نهادی رزمنده بدل ساختند که در زمانی بزرگترین و فعال ترین و اثرگذارترین و رسواگرترین مخالف رژیم شاه بود. جنبش این جوانان ، در زمانی تمام گروه های سیاسی در تبعید را به سوی آنان جلب کرد. انفدراسیون جهانی با تمام فرازونشیب های تاریخ خود که از خصلت جوانی ، تموج های سیاسیٓ جهانی و اختالف بینش ها مایه می گرفت ، اثری تعیین کننده در افشاگری اختناق رژیم سلطنتی داشت. تبعیدیان این دوران ، همزمان با انقلاب سلطنتی ١٩٧٩ با افتخار و یک دنیا امید و آرزوی به روزی و به زیستی مردم ایران به میهن بازگشتند. گرچه حوادث بعدی داخلی با استقرار نظام والیت مطلقه و استبداد مذهبی بخش عمده ای از آنها قربانی و مجبور به تبعیدی دوباره کرد، ولی این تبعیدیان که بعضی ربع قرن در تبعید بودند و از این جهت رکود تاریخی مهاجرت ها را شکستند، پدیده قابل تاملی در تاریخ ایران محسوب می شوند که هنوز مطالعه جامع و همه سویی درباره این مهاجررت صورت نگرفته است. در سال ١٩٧٩ و ٨٠ همزمان با بازگشت تبعیدیان پیشین موجی بزرگ از رجال ، صاحب نامان ، نظامیان ، سرمایه داران و صاحب مقامان رژیم سلطنتی از برابر امواج انقلاب گریخته و راهی اروپا و آمریکا شدند. اما موج بزرگتر بعد از کودتای خزنده علیه نخستین رئیس جمهوری ایران ابوالحسن بنی صدر و شروع سرکوب گروه ها و سازمان های سیاسی در دهه ۶٠ بود که ابعاد انسانی آن از میلیون گذشت ، این دو موج ، در مجموع ، بیشتر از دو میلیون ایرانی را مجبور به مهاجرت به سراسر جهان ارد.ٓ ناهمگونی بافت این مهاجرت ، از مهم ترین مشخصات آن است. به همین جهت در حالیکه در چهار مهاجرت پیشین ، مهاجران از یک هم فکری و همانی طبقاتی و عقیدتی برخوردار بودند، این مهاجران ، در ده ها دسته و جمعیت و گروه عقیدتی ، طبقاتی و آرمانی جمع شده اند. و مطالعه این موضوع مستلزم کار تحقیقاتی وسیعی است که در برگیرنده تمامی این تفاوت ها باشد. انقلاب بهمن ۵٧ که با انگیزه ایجاد زمینه و شرایط اشتراک آزاد آحاد مردم در تعیین سرنوشت خویش پا گرفت ، در مدت زمان کوتاهی به استبداد دیگری تبدیل شد که آزادی های فرد و اجتماعی مردم را نیز از آنان سلب کرد. با استقرار نظام والیت مطلقه فقیه در ایران موج فراریان به خارج از کشور آغاز شد و هنوز هم پس از گذشت هفده سال ادامه دارد و چه بسا در آینده نزدیک در صورت عدم تغییرات الزم در ساختارهای سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی کشور از یکسو دامنه خشونت و اختناق ، فقر، بیکاری و گرسنگی از سوی دیگر موج های بزرگتر پناه جویی و مهاجرت را بدنبال می آورد و این موج های انسانی علیرغم مصائب و دشواری های مرزهای کشور را از هر سو درمی نوردد و به اجتماع میلیونی مهاجرین ایرانی صدها هزار تن دیگر افزوده خواهد شد. قریب ۴ میلیون ایرانی که هم اکنون در خارج از مرزهای ایران بسرمی برند، هر چند ابتدا به عنوان پناهنده به خارج از کشور آمدند، اما در خلال ٢١ سال گذشته و بروز این واقعیت که حکام جمهوری اسلامی بقول بنی صدر میهمانان چند روزه نیستند. رفته رفته صبر و انتظار را رها کردند و در کشورهای محل سکونت خود رحل اقامت افکندند. روند تبدیل پناهنده به مهاجر، نسبت به شرایط و ظرفیت های پذیرش و ادغام پناه جویان در جوامع مربوطه بطور متفاوت صورت پذیرفت. ایاالت متحده که زیربنا و شالوده اش از اجتماع اقوام و ملیت های گوناگون اروپایی و غیر اروپایی تشکیل شده و همه گونه آزادی های فردی و اجتماعی را قانونا تضمین کرده است ، و سرزمین فرهنگهای ملل مختلف است ، مرکز تجمع گسترده ترین گروه های ایرانی گردید. از میان کشورهای اروپایی ، آن دسته که تاریخ چند ساله استعماری (کلونیالیسم) را پشت سردارند
ودر خلال این چند سال در اثر تماس و مراوده با اقوام آسیایی و آفریقایی خوگرفته اند(مانند فرانسه ، انگلستان ، بلژیک ، و هلند) شرایط سهل تری برای پذیرش ، ادغام و تابعیت بیگانگان دارند. در این میان پناهندگان ایرانی در آلمان فدرال ، با سخت ترین شرایط اقامت و همزیستی روبرو شدند. در گذشته ، قبل از انقلاب ۵٧، اپوزیسیون ایرانی مقیم آلمان فدرال موقعیت دانشجویی داشت و لحظه ای به اقامت طوالنی و دایمی در این کشور نیندیشیده بود، هر چند دادستان رژیم محمد رضاشاه در سال ١٩٧١ با اعلام قانون مجازات ١٠ سال حبس و زندان برای اعضا و فعالین کنفدراسیون جهانی دانشجویان ایرانی تالش در زمین گیر ساختن و محبوس نمودن فعالین کنفدراسیون در چارچوب تنگ دنیای غربت نمود، ولی با این اقدام بی خردانه نظامی حرکت جنبش دانشجویی را رادیکال تر ساخت و فاصله میان اپوزیسیون و پوزیسیون را عمیق تر نمود و عده ای از اعضا و فعالین جنبش دانشجویی را ولو موقت بصورت مهاجر و پناهنده -دوفاکتور- درآورد. اما پس از انقلاب ایرانیانی که در آلمان پناهنده شدند، برخالف ایاالت متحده و فرانسه ، بریتانیا، هلند، بلژیک ، سوئد با دیوار غیر قابل عبور بوروکراسی این دولت مواجه شدند که آنان را کمابیش بیگانه نگه می داشت و تنها امکان فعالیت های اقتصادی محدودی به آنان اعطا شد. مهاجران نه بعنوان شهروند برابر حقوق بلکه در حکم ناراضیانی بودند و هستند که دیر یا زود ناگزیر به ترک کشور خواهند شد. دستگاه قانون گذاری آلمان هنوز هم از اعطا حقوق تابعیت دوگانه به خارجیان امتناع می ورزد ولو این خارجی بیش از نیمی از عمر دراز خود را در آلمان گذرانده باشد و دارای خانواده و فرزندان تحصیل کرده ای باشد که در این سرزمین بدنیا آمده و تحصیل کرده باشد. اسباب و علل این وضع در آلمان را هم باید در گذشته و تاریخ دور و نزدیکش جستجو کرد. پراکندگی اراضی و شاهزاده نشین های آلمانی و ضربه پذیری شان در مقابل تهاجمات بیگانگان و سیر شکل گیری کشورهای اروپایی در قرون گذشته تا سده نوزده و صدارت عظمای اتوبیسمارک ادامه داشت. در این قرن هر چه از خطر تجزیه اراضی یک قوم واحد آلمانی کاسته شد. در عوض انقلاب های کارگری و ظهور پدیده کمونیسم خطر جدیدی بود. بیسمارک موفق به اتحاد شاهزاده نشین های متفرق آلمان شد. حاصل این اتفاق چنان نیروی کوبنده ای گردید که به فتح و سرکوب کمون پاریس انجامید. روند اتحاد و اتفاق طوایف آلمانی از چنان جاذبه ای برخوردار بود که نه تنها نیروهای ملی و ناسیونالیست این قوم ، بلکه سوسیالیست های برجسته آلمان و حتی کارل مارکس را تا حدودی به دنبال خود اشاند و انشعابات فکری را در انترناسیونال کمونیستی بوجود آورد. در برخی محافل سوسیالیستی وٓ آنارشیستی این حرکت نیرومند در آن زمان به بیسمارکیسم شهرت یافت. روح وحدت آلمان از آن پس چنان در کالبد جغرافیای سیاسی این کشور تقویت شد که به یک ناسیونالیسم متهاجم بدل گشت. آغاز اولین و دومین جنگ جهانی و متعاقبا اتحاد دیگران ، و تجزیه مجدد اراضی وسیع آلمان را باید در این راستا و رابطه دید! تجزیه بزرگ آلمان پس از جنگ جهانی و جدایی یک ملت به دو ملت ، ۴۴ سال روح و ذهن آلمانی ها را عذاب می داد. این مسائل و رویدادهای چند قرن قرن اخیر منجر به روحیه و سیاستی شد که هر گونه نفوذ خارجی و بیگانه را دفع می کرد. در حالی که بسیاری از کشورهای صنعتی غرب به این نتیجه رسیده اند که جهان امروز، جهان مراوده ها، مودت ها، و اختالطهاست و حتی جامعه خود را به عنوان سرزمین مهاجرت و مهاجرپذیر تلقی می کنند، احزاب حاکم در آلمان هنوز در برابر پذیرش این اصل مقاومت می کنند، و برای جذب و ادغام چهارمیلیون “خارجی ” که بسیاری از آنان از ده ها سال پیش عمال عضو فعال جامعه محسوب می شوند و در ساختمان اقتصادی آلمان پس از جنگ جهانی دوم تالش ورزیده اند، برنامه و سیاست واحدی ندارند. سلطه روحیه بیگانه ستیزی در آلمان موجب گردیده ، تا اکثریت خارجیان و مهاجرین و پناهندگان در این سرزمین وضعیت زیستی و اقامت خود را دائمی ندانند و همیشه در حالت موقت و جدایی فرهنگی ، اجتماعی به سر برند. روحیه بیگانه ستیزی و غریب گزی آلمان ها، در این سرزمین ، به مهاجرین ، صورت میهمانان یک روزه و دعاگویان صدساله داده است. شاید از همین روست که ایرانیان مقیم آلمان حتی آن عده ای که ده ها سال و بعضی ها حدود ۵٠ سال در این سرزمین زندگی می کنند، برخالف جوامع مهاجرپذیر یاد شده ، در فضای صبر وانتظار خود هنوز موفق به تشکیل نهادهای اجتماعی – فرهنگی مستحکم و پایدار نشده اند. افزون بر این واقعیت های ذکر شده ، عامل دیگری هم می تواند در وضعیت موقتی اقامت ایرانیان مقیم آلمان فدرال نقش داشته باشد. از دیر باز آلمان فدرال مرکز تجمع اعضا و فعالین سازمان های سیاسی ایران بود و جمعیت ایرانی در این کشور دارای سنت مبارزه سیاسی ، اکنون نیز اکثریت ایرانیان مقیم آلمان فدرال را پناهندگان و تبعیدیان سیاسی تشکیل می دهند و نه مهاجرین ایرانی. تفاوت مهاجر و تبعیدی سیاسی در این است که مهاجر به دل خواه سرزمین دیگری را برگزیده است و اگر هم ناچار از ترک یارودیار بوده مشکلی در بازگذشت ندارد. تبعیدی نیز ناچار از ترک یارودیار بوده ولی می خواهد با شرایط خودش و نه آنها که او را رانده اند به کشورش باز گردد. ویژگی تبعیدیان و اجتماعات تبعیدی از انقلاب فرانسه به بعد – که نخستین موج تبعیدیان در تاریخ عصر جدید بود – آن است که بیش از دشمن مشترک به خود مشغول اند، سبب و دلیلی این به خود مشغولی در این است که تبعیدیان از تکان سختی که زندگی و هستی شان را برهم ریخته است پر از خشم و کینه می شوند، خشم و کینه شان بیشتر متوجه پیرامونیان خودشان می شوند، تبعیدیان دیگری که در گذشته نیز با هم اختالف داشته اند، رقیبان و دشمنان دیروز، در تبعید، به هم می خورند و مبارزه های پیشین و رویارویی های گذشته بر بگومگوهای ناشی از انقلاب و تکان های اجتماعی که
تبعیدیان را رانده است ، افزوده می شود. تبعیدیان حتی اگر سیاسی نبوده اند در شرایط تبعید سیاست زده می شوند. جستجوی علت ها و چاره ها، اما دست کم در نحستین مراحل تبعید این اندیشه ها شتاب زده و سرشار از عواطف تند است. تبعیدیان فرآورده های جامعه های ناسلامی هستند که اگر بلوغ مدنی و سیاسی می داشتند، اصال دچار آشوب زدگی و عصیان نمی شدند. طرفه آن است که این تبعیدیان در عین دشمنی با حکومتی اه آنها را رانده افسون زده آن می شوند. آنچه را که از بی مدارایی و یک سونگری کم دارند از آن میٓ گیرند. پارانوپای جامعه تبعیدی که هر کجا می رود دشمنان را می بیند عامل دیگری است که هر تبعیدی دیگر، عامل بالقوه رژیم و دشمن پنداشته می شود. کسانی که دست شان از هر جا جز گریبان یکدیگر کوتاه شده همه درماندگی شخصی و ملی خود را بر سر یکدیگر می ریزند. جهان تیعید اوچک است. آنها تا سال ها عموما از هم رنگ شدن با جامعه میزبان خود سرباز می زنند و در عینٓ اشمکش با تبعیدیان دیگر، زیستن در فضای آنان را ترجیح می دهند. این جهان کوچک آنها را تنگنظرترٓ می کند! باخت بزرگی ملی با خودش احساس گناه می آورد و نیاز به تبرئه خود که بی متهم کردن دیگری نمی شود. تبعیدی ، با از کارافتادگی سیاسی ، تصور می کند با نفی دیگریی موفق به لپوشانی از کارافتادگی سیاسی خود می شود. از اینجاست که تیعیدیان بابه درازا کشیدن مدت زمانا اقامت در تبعید و از دست دادن زمینه پیکار سیاسی و فاصله گرفتن پیش از پیش با واقعیت های جاری در میهن ، آن قدر به هم می تازند که کم کم دشمن اصلی ، گناه کار واقعی یعنی برندگان انقلاب و مسببین سیه روزیی و شوربختی ملتی از یاد می رود. گناه بیشتر به گردن قربانیانش می افتد. کار تبعیدیان سیاسی را فراوانی مهاجران دشوارتر می کند. مهاجران ، آنها که اگر هم مشکل سیاسی داشته باشند وارد کار سیاسی نیستند، یک منطقه خاکستری را در میان تبعیدیان و حکومت تشکیل می دهند که با گذششت سال ها و پاگیری حکومت ، پیوسته بزرگتر می شود و مرز میان و همزیستی را مخدوش می کند. از جماعت خود تبعیدیان نیز افرادی به فراوانی و به سرعت به این منطقه خاکستری رانده می شود و تبعیدیان دیگر را بی اثر یا کم اثر می سازند. در مورد خاص ایرانیان ، فراوانی مهاجران یکی از بزرگترین مشکالت سیاسی ما در این سال ها بوده است. بسیاری از کادرهایی سیاسی سازمان های اپوزیسیون در مهاجرت در این دهه اخیر با مشاهده کمیت بزرگٓ مهاجرین ایرانی دچار ارزیابی های نادرست سیاسی شده و بر اساس محاسبه این نیرو برای پیکار اپوزیسیون ، استراتژی های کوتاه مدت و نمایشی تدوین کرده اند که بیشتر شبیه خشت بر روی دریا زدن بود و نتیجه ای جز سرخوردگی حاصل نشد. بدین جهت روی مسئله مهاجرین و وضعیت آنها باید مالحظاتی را در نظر داشت. از مجموع بیش از دو میلیون ایرانی مهاجر در سراسر گیتی که پس از استقرار نظام استبداد مذهبی به علت فقدان امنیت فردی ، شغلی و یا تنگناهای اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و مذهبی راهی دیار غربت شده اند، اکثرشان در صورت رفع موانع ذکر شده می توانند داوطلبانه به میهن خویش بازگردند. در این میان دسته دیگر از مهاجرین ایرانی ، که تبعیدیان سیاسی هستند، در اثر پیگرد سیاسی از جانب مامورین رژیم جمهوری اسلامی به دلیل دارا بودن عقاید و آرمان های سیاسی و مخالف رویارویی و مبارزه با رژیم والیت فقیه ناگزیر و برای حفظ آرمان های والای انسانی راهی سرزمین های دیگر و مهاجرت سیاسی شده اند. شرایط بازگشت تبعیدیان سیاسی با شرایط بازگشت سایر مهاجرین ایرانی تفاوت اساسی دارد. آن گروه از مهاجرین که به دالیل فوق الذکر در گذشته مهاجرت کرده اند، بنا بر تشخیص و ارزیابی وضع خود چنانچه به این نتیجه برسند که شرایط گذشته در ایران ، اکنون حاکم نیست و وضع به سود بازگشت آنان تغییر یافته و می توانند در ایران به اار و زندگی روزمره خود ادامه دهند، آنگاه درنگ جایز نیست و باید در صورت تمایل به ایران باز گردند،ٓ بازگشت این عده از مهاجرین در صورت فراهم بودن شرایط الزم بازگشت ، عملی است به سود پیشرفت جامعه ایران که باید مورد حمایت و تائید اپوزیسیون ترقی خواه ایران قرار گیرد. اما مسئله بازگشت تبعیدیان سیاسی که به علت دارا بودن عقاید سیاسی و آرمان های مبارزاتی و مخالفت و مبارزه رویاروی با نظام والیت فقیه در اثر خطر بازداشت ، شکنجه و اعدام ناگزیر به جلای وطن شده اند، باید یه روشنی گفته شود که به سادگی ممکن نیست و نیازمند وجود شرایط سیاسی لازم است ، تا زمانی که حداقل شرایط سیاسی در زمینه تامین جانی و عدم امکان بازداشت و شکنجها مخالفین سیاسی وجود نداشته باشد تبعیدیان سیاسی نمی تواند به سادگی و بدون خطر به ایران بازگردند.
iran#
پستها
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر