نقد کتاب: انقلاب آرام، بازگشت به حجاب از خاورمیانه تا آمریکا!
فیروزه خطیبی
http://www.voanews.com/persian/news/arts/QuietRevolutionBookreview-2011-8-3-126704168.html
درکتابی که اخیرا در ٣٥٢ صفحه توسط «انتشارات دانشگاه یل» به قلم «لیلا احمد» به چاپ رسیده، نویسنده مسئله بازگشت بی سروصدای حجاب و رواج آن را به صورت انقلابی آرام و آهسته مورد بحث و بررسی قرار داده است و در مقاله ای به قلم «لیلا لعلامی» منتقد ادبی روزنامه لس آنجلس تایمز می نویسد:«وقتی ١٣ ساله بودم یک روز یکی از هم کلاسی هایم در حالی که برای نخستین بار یک سرپوش شیری رنگ پوشیده بود به مدرسه آمد.» این واقعه در اوائل دهه ٨٠ میلادی درمحل زندگی آن زمان نویسنده در «مراکش» اتفاق افتاد. لیلا احمد می نویسد:«آن روز من هم به جمع دختران کنجکاو دیگری پیوستم که از همکلاسی محجب مان می پرسیدند منظورش از پوشیدن این سرپوش چیست؟ پاسخ او این بود که تصمیم گرفته است حجاب داشته باشد چون این کاری است که هر زن مسلمان «واقعی» باید انجام دهد.»
لیلا احمد درادامه می نویسد:«این برای یکایک ما بسیار تعجب آور بود چرا که ما هم دخترانی مسلمان بودیم اما هیچکدام علیرغم درجه مذهبی بودنمان تا آن زمان فکر نمی کردیم که مذهبمان از ما بخواهد که زیرحجاب برویم. اما پنج سال بعد وقتی من وارد کالجی در «رباط» شدم تعداد همکلاسی هایی که آغاز به پوشیدن حجاب کرده بودند چندین برابر شده بود تا جایی که همزمان با فارغ التحصیل شدنم ، این همکلاسی ها از من می پرسیدند چرا من حجاب ندارم؟!»
پدیده بازگشت و رواج حجاب در جهان اسلام، آن هم پس از سالیان درازی که این رسم اختیاری، غیراجباری و حتی در مواردی کاملا درشرف برافتادن بوده موضوع کتاب تازه «انقلاب آرام، بازگشت به حجاب از خاورمیانه تا آمریکا» به قلم فمینیست و استاد دانشگاه هاروارد، پروفسورلیلا احمد نویسنده مصری تبار است.
«احمد» معتقد است که بازگشت به حجاب به این جهت برای او تا این حد گیج کننده وحتی غیرقابل قبول است که اولا حجاب در اغلب ممالک اسلامی یک پروسه اختیاری است و دوم آن که حجاب امروزبیش از هرزمان دیگری توسط زنان تحصیل کرده و کسانی که دردهه های گذشته همواره کوشیده اند از آن اجتناب کنند بازگردانده شده و امروز حتی در کشورهای غربی، جایی که پوشش اسلامی اجباری نیست نیز پوشیده می شود!
پروفسور لیلا احمد معتقد است «پدیده حجاب» در جهان امروز نتیجه پیوستن به افکار و ایدئولوژی های رادیکال و وجود مقادیرزیادی پول برای حمایت از آن است.
بنا بر این گفته «لیلا احمد»، ایدئولوژی حجاب از جریان «برادران مسلمان» برخاسته است. گروهی که در سال های پس از استقلال مصر به تدریج به ضدیت با پرزیدنت جمال عبدالناصر و باورهای سوسیالیستی او برخاست:«برادران مسلمان، حجاب را به عنوان یک نماد اصلی و اساسی در دین اسلام معرفی کرده و از آن برای مخالفت با طبقه مرفه غالب برجامعه آن دوران و تعیین خط سیری که برای هواداران خود درپیش گرفته بودند استفاده کردند.»
اما بنا برگفته پروفسوراحمد، «گروه برادران مسلمان» کوچک ترین سررشته ای از قوانین اسلامی نداشتند. اغلب آن ها افرادی تحصیل کرده، دکتر یا مهندس بودند اما برروی این گونه ترجمان ها از دین اسلام پافشاری می کردند. ترجمانی که با خواست های سیاسی خاص آن ها همخوانی داشت. به این صورت بود که در آن زمان ناگهان حجاب تبدیل شد به نمادی از مخالفت با طبقه بالای جامعه، قشر رهبری و سیاستمداران صدرنشین. اما حجاب و تبلیغاتی که دراطراف آن انجام می گرفت تنها به مساجد محدود نمی شد بلکه درهمه برنامه های عمومی «برادران مسلمان»، از مدارس گرفته تا کلینک های بهداشتی و حتی سرویس های اتوبوسرانی حجاب نقشی اساسی و عمده ای ایفا می کرد.
لیلا احمد درمورد مسئله «پول هنگفتی» که در راه ترغیب به پوشیدن حجاب به کار انداخته شد می گوید:«این پول از عربستان سعودی و در دوران «جنگ سرد اعراب» ، دردهه ٦٠ میلادی برای مقابله با سیاست های سوسیالیستی جمال عبدالناصر به سازمان های مختلف مخالف اوسرازیرشد تا جلوی سکولاریسم و هجوم سوسیالیسم را بگیرد. اما شرط اصلی استفاده از این پول های بی حساب جداسازی جنسیتی بود که یکی از گوشه های مهم و از ارکان اصلی «اسلام وهابی» و مردسالاری ناشی از آن به شمار می رود. به این صورت اثرات نفوذ اسلام وهابی به سراسر جهان اسلام گسترش پیدا کرد و به ویژه تاثیرات خاصی بر روی پوشش ازنوع اسلامی گذاشت.»
درهمین حال مهاجران مسلمان کم کم به اروپا و ایالات متحده آمریکا مهاجرت کردند. اغلب کشورهای اروپایی این مهاجران را که از مستعمره های پیشین آن ها به این کشورها می آمدند پذیرفتند. بسیاری از این مسلمانان کشورهای مختلف جهان نیز به ایالات متحده آمریکا مهاجرت کردند و به این صورت گستره و گوناگونی این مهاجران، کشورهای اروپایی و آمریکا را تبدیل به رنگارنگ ترین کشورها از لحاظ انواع اقلیت های مهاجر کرد. گوناگونی که پیش از آن تنها در دوران زیارت «حج» و در مکه دیده می شد. تنوع نژادی و تحصیلات عالیه درمیان گروه خاصی از این مهاجران موفقیت اقتصادی نیز برای این آن ها به همراه داشت.
درنتیجه، بنا برنوشته «لیلا احمد» در کتاب «انقلاب آرام، بازگشت به حجاب» برخی از اعضای این مهاجران تازه و سرسپرده به اسلام که اقلیت مسلمانان آمریکا را تشکیل می دادند به دنبال تبلیغات و پیشبرد ایده های مذهبی خود بودند و در این راه ازهمان شیوه های شناخته شده ای که در ممالک خود به کار رفته بودند استفاده کردند. ناگهان در هر دانشگاهی یک «شورای دانشجویان مسلمان» تاسیس شد. اغلب این شوراها را شاگردان رشته های مهندسی و پزشکی اداره می کردند و نه رهبران دینی یا قانون گزاران مذهبی. درواقع این شوراها تحت نظر یک اقلیت کوچک اما به نهایت سازماندهی شده اسلامی همچنان به کار خود ادامه می دهند. به همین جهت هم اکثریت مسلمان های آمریکایی در ایالات متحده آمریکا از قافله عقب ماندند و کسی در آمریکا آن ها را به حساب نیاورد!
پروفسور«لیلا احمد» استاد بخش مطالعات زنان و مذاهب در دانشگاه هاروارد، بیشتر به خاطر کتاب دیگری به نام «زنان و جنسیت در اسلام» و کتاب خاطراتی به نام «گفتاری روی خط» شناخته می شود و هردوی این کتاب ها سرسپاری این نویسنده را به ایده های فمینیستی و سکولاریسم نشان می دهد. اما در این کتاب تازه او درباره برخی از دیدگاه های پیشین خود به ویژه در رابطه با حجاب تجدید نظرکرده است.
او معتقد است که به حجاب در کشورهایی که زنان آزادند تا هرگونه که می خواهند لباس بپوشند باید از دیدگاه متفاوتی با کشورهایی چون ایران و عربستان سعودی که پوشیدن حجاب اجباری است نگاه کرد.هم چنین امروزه شاید بجا باشد که به حجاب در کشورهای دیگری چون فرانسه که پوشیدن سرپوش در مدارس را غدغن و پوشیدن حجاب کامل را غیرقانونی ساخته نگاه کرد.
در ایالات متحده آمریکا، سازمان ها و انجمن هایی که توسط دانشجویان دورازوطن اسلامی تاسیس شده اند امروزه توسط فرزندان آمریکایی آن ها اداره می شوند. فرزندانی که به اسلام از چشم دیگری نگاه می کنند. برای مثال «انجمن اسلامی آمریکای شمالی» اخیرا یک زن، «انگرید متسون» را به عنوان رئیس خود انتخاب کرد. نسخه تازه ای از ترجمه قرآن توسط «لاله بختیار» نویسنده و استاد دانشگاه شیکاگو اخیرا به چاپ رسیده است که ترجمه های پیشین این کتاب آسمانی مسلمانان و نقش مردسالاری در آن را به چالش می گیرد و تحت رهبری روزنامه نگاری به نام «اسرا نومانی» و دانش پژوهی به نام «آمینا وادود» در ایالت ویرجینای غربی امروزه زنان و مردان دریک عبادتگاه و درکنار یکدیگر نماز می گذارند و لیلا احمد معتقد است این نخستین نشانه های آغاز یک عصر جدید در تاریخ اسلام و غرب است.
با این احوال، «یک انقلاب آرام» کتاب مهمی است. حتی با اینکه گاه نویسنده با مسائل مطرح شده در آن به صورتی آکادمیک برخورد می کند. کتاب از این جهت مهم است که تاریخ کامل و مستندی از بازگشت حجاب چه در جهان اسلام و چه در جهان غرب و به ویژه ایالات متحده آمریکا را در اختیار خواننده می گذارد و تا حدود زیادی مسائل و پیچیدگیهایی که در اطراف «حجاب» وجود دارد را روشن می سازد. آثار «لیلا احمد» بدون شک برانگیزنده نسل تازه ای از فمینیست های اسلامی خواهد بود.
فیروزه خطیبی
http://www.voanews.com/persian/news/arts/QuietRevolutionBookreview-2011-8-3-126704168.html
درکتابی که اخیرا در ٣٥٢ صفحه توسط «انتشارات دانشگاه یل» به قلم «لیلا احمد» به چاپ رسیده، نویسنده مسئله بازگشت بی سروصدای حجاب و رواج آن را به صورت انقلابی آرام و آهسته مورد بحث و بررسی قرار داده است و در مقاله ای به قلم «لیلا لعلامی» منتقد ادبی روزنامه لس آنجلس تایمز می نویسد:«وقتی ١٣ ساله بودم یک روز یکی از هم کلاسی هایم در حالی که برای نخستین بار یک سرپوش شیری رنگ پوشیده بود به مدرسه آمد.» این واقعه در اوائل دهه ٨٠ میلادی درمحل زندگی آن زمان نویسنده در «مراکش» اتفاق افتاد. لیلا احمد می نویسد:«آن روز من هم به جمع دختران کنجکاو دیگری پیوستم که از همکلاسی محجب مان می پرسیدند منظورش از پوشیدن این سرپوش چیست؟ پاسخ او این بود که تصمیم گرفته است حجاب داشته باشد چون این کاری است که هر زن مسلمان «واقعی» باید انجام دهد.»
لیلا احمد درادامه می نویسد:«این برای یکایک ما بسیار تعجب آور بود چرا که ما هم دخترانی مسلمان بودیم اما هیچکدام علیرغم درجه مذهبی بودنمان تا آن زمان فکر نمی کردیم که مذهبمان از ما بخواهد که زیرحجاب برویم. اما پنج سال بعد وقتی من وارد کالجی در «رباط» شدم تعداد همکلاسی هایی که آغاز به پوشیدن حجاب کرده بودند چندین برابر شده بود تا جایی که همزمان با فارغ التحصیل شدنم ، این همکلاسی ها از من می پرسیدند چرا من حجاب ندارم؟!»
پدیده بازگشت و رواج حجاب در جهان اسلام، آن هم پس از سالیان درازی که این رسم اختیاری، غیراجباری و حتی در مواردی کاملا درشرف برافتادن بوده موضوع کتاب تازه «انقلاب آرام، بازگشت به حجاب از خاورمیانه تا آمریکا» به قلم فمینیست و استاد دانشگاه هاروارد، پروفسورلیلا احمد نویسنده مصری تبار است.
«احمد» معتقد است که بازگشت به حجاب به این جهت برای او تا این حد گیج کننده وحتی غیرقابل قبول است که اولا حجاب در اغلب ممالک اسلامی یک پروسه اختیاری است و دوم آن که حجاب امروزبیش از هرزمان دیگری توسط زنان تحصیل کرده و کسانی که دردهه های گذشته همواره کوشیده اند از آن اجتناب کنند بازگردانده شده و امروز حتی در کشورهای غربی، جایی که پوشش اسلامی اجباری نیست نیز پوشیده می شود!
پروفسور لیلا احمد معتقد است «پدیده حجاب» در جهان امروز نتیجه پیوستن به افکار و ایدئولوژی های رادیکال و وجود مقادیرزیادی پول برای حمایت از آن است.
بنا بر این گفته «لیلا احمد»، ایدئولوژی حجاب از جریان «برادران مسلمان» برخاسته است. گروهی که در سال های پس از استقلال مصر به تدریج به ضدیت با پرزیدنت جمال عبدالناصر و باورهای سوسیالیستی او برخاست:«برادران مسلمان، حجاب را به عنوان یک نماد اصلی و اساسی در دین اسلام معرفی کرده و از آن برای مخالفت با طبقه مرفه غالب برجامعه آن دوران و تعیین خط سیری که برای هواداران خود درپیش گرفته بودند استفاده کردند.»
اما بنا برگفته پروفسوراحمد، «گروه برادران مسلمان» کوچک ترین سررشته ای از قوانین اسلامی نداشتند. اغلب آن ها افرادی تحصیل کرده، دکتر یا مهندس بودند اما برروی این گونه ترجمان ها از دین اسلام پافشاری می کردند. ترجمانی که با خواست های سیاسی خاص آن ها همخوانی داشت. به این صورت بود که در آن زمان ناگهان حجاب تبدیل شد به نمادی از مخالفت با طبقه بالای جامعه، قشر رهبری و سیاستمداران صدرنشین. اما حجاب و تبلیغاتی که دراطراف آن انجام می گرفت تنها به مساجد محدود نمی شد بلکه درهمه برنامه های عمومی «برادران مسلمان»، از مدارس گرفته تا کلینک های بهداشتی و حتی سرویس های اتوبوسرانی حجاب نقشی اساسی و عمده ای ایفا می کرد.
لیلا احمد درمورد مسئله «پول هنگفتی» که در راه ترغیب به پوشیدن حجاب به کار انداخته شد می گوید:«این پول از عربستان سعودی و در دوران «جنگ سرد اعراب» ، دردهه ٦٠ میلادی برای مقابله با سیاست های سوسیالیستی جمال عبدالناصر به سازمان های مختلف مخالف اوسرازیرشد تا جلوی سکولاریسم و هجوم سوسیالیسم را بگیرد. اما شرط اصلی استفاده از این پول های بی حساب جداسازی جنسیتی بود که یکی از گوشه های مهم و از ارکان اصلی «اسلام وهابی» و مردسالاری ناشی از آن به شمار می رود. به این صورت اثرات نفوذ اسلام وهابی به سراسر جهان اسلام گسترش پیدا کرد و به ویژه تاثیرات خاصی بر روی پوشش ازنوع اسلامی گذاشت.»
درهمین حال مهاجران مسلمان کم کم به اروپا و ایالات متحده آمریکا مهاجرت کردند. اغلب کشورهای اروپایی این مهاجران را که از مستعمره های پیشین آن ها به این کشورها می آمدند پذیرفتند. بسیاری از این مسلمانان کشورهای مختلف جهان نیز به ایالات متحده آمریکا مهاجرت کردند و به این صورت گستره و گوناگونی این مهاجران، کشورهای اروپایی و آمریکا را تبدیل به رنگارنگ ترین کشورها از لحاظ انواع اقلیت های مهاجر کرد. گوناگونی که پیش از آن تنها در دوران زیارت «حج» و در مکه دیده می شد. تنوع نژادی و تحصیلات عالیه درمیان گروه خاصی از این مهاجران موفقیت اقتصادی نیز برای این آن ها به همراه داشت.
درنتیجه، بنا برنوشته «لیلا احمد» در کتاب «انقلاب آرام، بازگشت به حجاب» برخی از اعضای این مهاجران تازه و سرسپرده به اسلام که اقلیت مسلمانان آمریکا را تشکیل می دادند به دنبال تبلیغات و پیشبرد ایده های مذهبی خود بودند و در این راه ازهمان شیوه های شناخته شده ای که در ممالک خود به کار رفته بودند استفاده کردند. ناگهان در هر دانشگاهی یک «شورای دانشجویان مسلمان» تاسیس شد. اغلب این شوراها را شاگردان رشته های مهندسی و پزشکی اداره می کردند و نه رهبران دینی یا قانون گزاران مذهبی. درواقع این شوراها تحت نظر یک اقلیت کوچک اما به نهایت سازماندهی شده اسلامی همچنان به کار خود ادامه می دهند. به همین جهت هم اکثریت مسلمان های آمریکایی در ایالات متحده آمریکا از قافله عقب ماندند و کسی در آمریکا آن ها را به حساب نیاورد!
پروفسور«لیلا احمد» استاد بخش مطالعات زنان و مذاهب در دانشگاه هاروارد، بیشتر به خاطر کتاب دیگری به نام «زنان و جنسیت در اسلام» و کتاب خاطراتی به نام «گفتاری روی خط» شناخته می شود و هردوی این کتاب ها سرسپاری این نویسنده را به ایده های فمینیستی و سکولاریسم نشان می دهد. اما در این کتاب تازه او درباره برخی از دیدگاه های پیشین خود به ویژه در رابطه با حجاب تجدید نظرکرده است.
او معتقد است که به حجاب در کشورهایی که زنان آزادند تا هرگونه که می خواهند لباس بپوشند باید از دیدگاه متفاوتی با کشورهایی چون ایران و عربستان سعودی که پوشیدن حجاب اجباری است نگاه کرد.هم چنین امروزه شاید بجا باشد که به حجاب در کشورهای دیگری چون فرانسه که پوشیدن سرپوش در مدارس را غدغن و پوشیدن حجاب کامل را غیرقانونی ساخته نگاه کرد.
در ایالات متحده آمریکا، سازمان ها و انجمن هایی که توسط دانشجویان دورازوطن اسلامی تاسیس شده اند امروزه توسط فرزندان آمریکایی آن ها اداره می شوند. فرزندانی که به اسلام از چشم دیگری نگاه می کنند. برای مثال «انجمن اسلامی آمریکای شمالی» اخیرا یک زن، «انگرید متسون» را به عنوان رئیس خود انتخاب کرد. نسخه تازه ای از ترجمه قرآن توسط «لاله بختیار» نویسنده و استاد دانشگاه شیکاگو اخیرا به چاپ رسیده است که ترجمه های پیشین این کتاب آسمانی مسلمانان و نقش مردسالاری در آن را به چالش می گیرد و تحت رهبری روزنامه نگاری به نام «اسرا نومانی» و دانش پژوهی به نام «آمینا وادود» در ایالت ویرجینای غربی امروزه زنان و مردان دریک عبادتگاه و درکنار یکدیگر نماز می گذارند و لیلا احمد معتقد است این نخستین نشانه های آغاز یک عصر جدید در تاریخ اسلام و غرب است.
با این احوال، «یک انقلاب آرام» کتاب مهمی است. حتی با اینکه گاه نویسنده با مسائل مطرح شده در آن به صورتی آکادمیک برخورد می کند. کتاب از این جهت مهم است که تاریخ کامل و مستندی از بازگشت حجاب چه در جهان اسلام و چه در جهان غرب و به ویژه ایالات متحده آمریکا را در اختیار خواننده می گذارد و تا حدود زیادی مسائل و پیچیدگیهایی که در اطراف «حجاب» وجود دارد را روشن می سازد. آثار «لیلا احمد» بدون شک برانگیزنده نسل تازه ای از فمینیست های اسلامی خواهد بود.
iran#
پستها
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر